ساختار مجلس سنا چگونه بود؟

مجلس سنا در مجموع 60 نماينده از تهران و شهرستان‌ها داشت. 30 نفر نمايندة انتصابي از سوي شاه و 30 نفر نمايندة انتخابي مردم بودند كه در واقع آن‌ها هم انتصابي محسوب مي‌شدند. نمايندگان سنا يا ارتشي (سپهبد و سرلشكر) بودند يا استاد دانشگاه كه پس از انجام دادن خدمات، سناتور شده بودند. افرادي چون رضازاده شفق، سيد حسن امامي امام جمعه (معقول و منقول)، خان‌بابا بياني و پروفسور محمود حسابي استاد دانشگاه بودند. البته افراد بسياري در سنا بودند كه ليسانس داشتند. به ياد دارم پروفسور حسابي موقع خراب كردن كاخ شاهپور عليرضا، عمله‌اي را ديد در حالي‌كه كفش‌هايش را زير سرش گذاشته و روي سبزه‌ها خوابيده بود. بالاي سرش ايستاد و گفت: خوش به حالت اگر آب ديزي، نان و پنير، نان خالي بوده، خوردي. الان راحت خوابيدي. حالا من سناتور و استاد دانشگاه؛ حالا بروم10 نوع غذا چيدند؛ بايد 16 نوع حرص بخورم تا 2 قاشق غذا... .
 
ـ با توجه به اينكه نمايندگان مجلس شوراي ملّي و مجلس سنا انتصابي بودند، آيا نمايندگان مجلس سنا از نظر علمي و سطح سواد و حقوق از نمايندگان مجلس شوراي ملّي برتر بودند؟

خير. حقوق نمايندگان هر دو مجلس (سنا و شوراي ملّي) يكسان و برابر بود. از نظر سطح سواد هم نمايندگان مجلس سنا به نمايندگان مجلس شوراي ملّي فخرفروشي نمي‌كردند.

ـ نمايندگان و كارمندان مجلس شوراي ملّي و مجلس سنا از چه امكاناتي برخوردار بودند و چقدر حقوق مي‌گرفتند؟  

كارمندان شورا و سنا علاوه بر حقوق ماهيانه، هر دو ماه يك پاداش تمام مي‌گرفتند و در سال، 18 ماه حقوق داشتند. در مراسم مشروطه، اجلاسيه يا افتتاح هم نصف پاداش مي‌گرفتيم. در حقيقت 19 ماه حقوق مي‌گرفتيم. مسؤلان به اين مسئله استناد مي‌كردند كه كارمندان مأموريت و مسافرت نمي‌روند. اما نمايندگان مجلس، امكانات رفاهي مثل ماشين شخصي و ... نداشتند. فقط رياضي رئيس مجلس، اتومبيل داشت. نامه‌رسان‌ها هم يا موتور داشتند يا دوچرخه. حقوق نمايندگان هر دو مجلس برابر بود. حقوق دورة آخر آن‌ها ماهيانه 10000 تومان بود. حق سفره و اياب و ذهاب هم داشتند؛ حق‌ سفره آن‌ها حدود 10 تومان بود و هر سه، چهار ماه يك دفعه پرداخت مي‌شد؛ يعني در سال سه، چهار دفعه، حق‌ سفره و اياب و ذهاب مي‌گرفتند. البته يك دفعه، حق سفره و دفعة ديگر، حق اياب و ذهاب دريافت مي‌كردند. افرادي كه ارتشي (افسر، سپهبد) بودند، چون حقوق بازنشستگي‌ كه از ارتش مي‌گرفتند، بيشتر از حقوق مجلس سنا بود، از دريافت حقوق مجلس سنا صرف‌ نظر مي‌كردند. اما پاداش ماهيانه را مي‌گرفتند. يكي از اين افراد، مرحوم سپهبد يزدان‌پناه بود؛ يگانه افسري بود كه در ايران، پاك زندگي كرد. از مال دنيا به جز منزل پدري خود ـ زير بيمارستان نجميه زير پل حافظ كه 5400 متر وسعت داشت ـ بي‌نصيب بود. بعدها شاه يك منزل ييلاقي براي تابستان در شميران به او هديه كرد. كاتوزيان هم مانند او بود و هميشه سمَت معاونت داشت. اما برخلاف اين دو، سپهبد اميراحمدي بود كه آن موقع مردم مي‌گفتند 3000 كنتور برق دارد. حالا چند خانه داشت، خدا مي‌داند.
يكي ديگر از نمايندگان مجلس سنا مرحوم سيد فخر‌الدين وفا، از ميلياردرهاي ايران و اهل زنجان، بود كه از 12 ماه حقوق دريافتي، حقوق 2 ماه را بين مستخدمين مجلس سنا تقسيم مي‌كرد و حقوق 10 ماه را براي آيۀالله شريعتمداري مي‌فرستاد. اشخاصي مثل او و مصدّق اگر مقامي يا سمَتي داشتند براي حفظ ثروتشان بود، نه براي كسب قدرت. منزل وفا در خيابان تخت‌جمشيد، پشت بانك صادرات بود. اوايل انقلاب، مسئولان بانك به سراغش رفتند تا به هر قيمت كه شده، آن زمين را خريداري كنند؛ اما وفا نپذيرفت. 2 دانگ آن زمين به نام خودش بود، 2  دانگ به نام همسر و 2 دانگ به نام پسرش؛ سرانجام پس از فوت وفا، بانك صادرات آن زمين را خريداري كرد. وفا، مشهور به سناتور وفا، تأسيسات خيرية بسياري ساخته بود. از جمله يتيم‌خانه‌اي ساخت كه 3000 كودك در آن سرپرستي مي‌شدند. ساختمان يتيم‌خانه بسيار مجهز بود و آشپزخانه، بانك و سينما هم داشت. به‌طوري‌كه احتياج نبود اشخاص از ساختمان بيرون بروند. اموال او را مصادره كردند. دو دانگ آن متعلّق به شهاب‌خان، وكيل كميته بود. با او نزد دايي‌ام كه وكيلشان بود، رفتم. گفت: آقا وفا تأسيسات بسياري در قم تا پايين‌شهر، يعني بالاتر از شاه عبدالعظيم، از شوش، فدائيان، بعثت و كيان‌شهر و دولت‌آباد ساخته است.